Đề bài: Phân tích bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng
Bài làm
Thơ viết về những người lính thì có rất nhiều nhưng không phải bài thơ nào cũng sống mãi với thời gian năm tháng và trở thành bất tử về một thời kỳ hào hùng của dân tộc cả. Vượt qua lớp bụi của thời gian thì “Tây Tiến” của nhà thơ Quang Dũng chính là một trong số ít các bài thơ mang được nhiều giá trị đặc sắc và mặc dù cũng đã trải qua một khoảng thời gian dài thế nhưng khi đọc những vần thơ trong bài thơ người ta vẫn hồi tưởng được một thời kỳ đầy biến động của dân tộc. Hơn nữa hình ảnh của những người lính Tây Tiến lại được hiện lên rất đẹp.
Người đọc chắc chắn thấy được ấn tượng trong hình ảnh thơ đầu tiên đó chính là những kỉ niệm của một thời chinh chiến. Đồng thời đó cũng chính là những cuộc hành quân gian khổ với thiên nhiên vừa khắc nghiệt như cũng lại vừa hùng vĩ, thơ mộng biết bao nhiêu:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”.
Có thể thấy được rằng chính trên thực tế thì nhà thơ Quang Dũng chịu ảnh hưởng rất sâu sắc về nhạc điệu của thơ cổ điển. Thông qua đây người ta dường như cũng lại nói được nhà thơ Quang Dũng đã diễn tả hiện thực bằng một tâm hồn lãng mạn và âm điệu cổ điển. Qua hai câu thơ mở đầu của bài “Tây Tiến” độc giả cũng lại nắm bắt được hồn thơ Quang Dũng thật đáng để quan tâm:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”
Người ta như cũng có thể cảm nhận được cũng chính âm điệu của câu thơ thất ngôn bát cú như từ thời Lí Bạch. Thế rồi cũng chính tình cảm thì dào dạt như các nhà thơ lãng mạn thời Thơ mới. Có điều đáng nói ở đây đó chính là trong dòng thơ hoài niệm ấy đã xuất hiện một cái tên lịch sử đó là dòng sông Mã. Con sông Mã hiện lên như đã là một nhân chứng để chứng kiến được chặng đường hành quân của người lính Tây Tiến trên những chặng đường. Nỗi nhớ đã được nhà thơ Quang Dũng gọi tên ra được:
“Tương tư nâng lòng lên chơi vơi”
Còn đây là câu thơ của Quang Dũng:
“Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”
Người đọc như cũng lại nhận thấy được cũng chính những lỷ niệm về Tây Tiến, về kháng chiến thực sự cứ đậm dần lên ngay chính trong sự hài hoà, hòa quyện giữa bút pháp lãng mạn và cả bút pháp hiện thực của nhà thơ Quang Dũng vậy. Thông qua đoạn thơ trên người đọc cũng lại nhận thấy được có những địa danh miền sơn cước như Sài Khao, Mường Lát nó dường như cũng lại gợi bao cảm xúc mới lạ. Người đọc cũng lại thấy được có những “sương”, “hoa” cũng như đã từng hiện diện với thi nhân. Người đọc như cũng lại nhận thấy được thủ pháo đối lập được Quang Dũng triệt để sử dụng. “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi” và chi tiết này cũng đã lại thể hiện được sự gian khổ biết bao nhiêu. Không những vật hình ảnh “Mường Lát hoa về trong đêm hơi” mà nhà thơ Quang Dũng cũng đã viết lên như cũng thật thi vị, đẹp ngỡ ngàng khiến ai ai đọc cũng cảm thấy thật hay. Người đọc cũng thấy được tưởng chừng như thiên nhiên ban thưởng cho người lính Tây Tiến thêm một chút hương hoa để có sức mạnh mà vượt qua đèo dốc đó chính là
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
Không những thế ta dường như cũng lại biết được chính những thanh trắc (dốc, khúc, khuỷu, thẳm) ta cũng có thể hiểu được lúc đó như cũng lại ngược miêu tả được thế núi hiểm trở. Có lẽ người đọc như cũng lại cảm nhận được chính sự hay nhất là miêu tả chiều sâu thăm thẳm của vực, hay lại thấy được để tả chiều cao của “dốc lên khúc khuỷu”. Chiều cao ở đây có thể cảm nhận thấy nó như cao đến nỗi người lính có cảm giác mình ngự trên mây trời bao la kia vậy “heo hút cồn mây” và “súng ngửi trời”. Đây thực sự cũng chính là cách nhân hoá thú vị cũng là để nói cách đo chiều cao riêng của những người lính Tây Tiến.
Phân tích bài thơ Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng
Người nào tinh ý ra cũng lại có thể cảm nhận được đó cũng chính là một ông Lí Bạch trong thơ Quang Dũng. Thực sự chính với cảm hứng lãng mạn tô đậm cái phi thường. Câu thơ đặc sắc mà chúng ta có thể cảm nhận thấy được đó là “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” đâu có khác gì câu thơ của bậc thi nhân xưa – Lí Bạch “Nước bay thẳng xuống ba ngàn thước” câu thơ nằm trong bài thơ “Xa ngắm thác núi Lư”. Cho đến bây giờ thì chính ta dường như ta lại biết đến chính giai điệu buông thả mê li của Quang Dũng:
“Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
Người đọc cũng lại cảm nhận được trong đấu tranh như thật gian khổ thì chính sự thơ mộng đó đã làm cho người lính như vơi bớt đi khó nhọc. Thông qua những chặng đường hành quân khó khăn đó để có thể vượt qua đèo cao lũng sâu, người lính Tây Tiến làm sao tránh khỏi những giây phút mệt mỏi và muốn buông bỏ tất cả cơ chứ. Nhà thơ Quang Dũng lúc này đây cũng lại không tránh né thực tế khắc nghiệt của chính người lính ngay trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp:
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời !
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”.
Đây quả thực là hình ảnh như cũng thật là bi tráng biết bao nhiêu. Người đọc làm sao có thể quên được hình ảnh người lính Tây Tiến “Gục lên súng mũ bỏ quên đời” đã mang lại cho mỗi người chúng ta thấm thía, càng thêm cắt cứa và nhắc nhớ cho ta thêm những nỗi gian lao, vất vả, hi sinh của người lính Tây Tiến. Không thể phủ nhận được cũng chính hình ảnh núi rừng hoang vu, huyền bí tăng thêm chất bi tráng càng làm cho hình ảnh của người lính thêm đẹp đẽ hơn. Thiên nhiên của núi rừng lúc này đây cũng lại đổi thay theo sắc màu của chính thời gian. Người đọc cũng lại cảm nhận được chính những nét lạ, những chi tiết rùng rợn của nơi đây lại càng tăng sức hấp dẫn của bút pháp lãng mạn. Âm thanh dữ dội của tiếng thác buổi chiều hoà điệu với âm thanh thật hãi hùng và thật rùng rợn của tiếng “cọp trêu người” vào đêm đêm, nó dường như cũng lại trở thành một bản hoà tấu vang động cả núi rừng. Rồi tất cả lại trở về dịu êm với những kỷ niệm của con người và bản làng thân thương đó là câu thơ đầy hình ảnh:
“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
Chính cái làn khói ấm áp giữa núi rừng hoang vu, đó thực sự cũng chính là chất thơ của đời sống chiến sĩ Tây Tiến, và phải làm sao mà không nhớ được cơ chứ? Chính như những kỷ niệm cứ như trôi trong mộng:”Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”. Người đọc cũng lại cảm nhận được chữ của thơ thật lạ, khi có những chữ đã cũ mèm mà được đặt vào đúng văn cảnh thì lại dậy lên ý lạ. Chữ “em” lúc này đây thì có gì là mới, vậy mà thay vào đó bất cứ chữ nào khác thì câu thơ cũng mất hết linh hồn không thể nào mang được điều hay ho nữa cả.
Nhà thơ Quang Dũng cũng đã lại nhắc nhớ lại một đêm liên hoan lạ lùng giữa rừng biên cương đó là khổ thơ:
“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự bao giờ
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ”
Việc sử dụng bút pháp lãng mạn của Quang Dũng lại được dịp miêu tả những nét lạ nhưng cũng thật đẹp đó là những bọ xiêm y phục lạ (xiêm áo), nhạc cụ lạ (khèn), âm điệu (man điệu), thế rồi ngay cả cái dáng vẻ lạ (nàng e ấp). Người đọc như cũng lại có thể cảm nhận được cũng chính tình quân dân nơi rừng núi xa xôi càng thêm sức mạnh cho người lính Tây Tiến vững vàng hơn
Cùng với dòng hồi tưởng đó, tác giả nhớ lại hình ảnh người lính Tây Tiến, những hình ảnh độc đáo không thể nào phai nhoà:
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”
“Đoàn binh không mọc tóc” quả là kì dị biết bao nhiêu. Trong kháng chiến thì những cơn sốt rét luôn là mối nguy hại cho chính những người lính nên trông người lính xanh xao như tàu lá. Thế rồi cơn bệnh dịch lại khiến cho họ tóc rụng hết đi. “Không mọc tóc” thực sự là một cách nói đậm chất lính pha chút tếu táo.
“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”
Người đọc cũng nhận thấy được chính hình ảnh “mắt trừng” thể hiện ý chí quyết tâm của người lính Tây Tiến ngay khi làm nhiệm vụ bảo vệ biên cương, cũng như nghĩa vụ quốc tế của mình. Những người lính Tây Tiến – những chàng trai Hà Nội chưa trắng nợ anh hùng ra đi chinh chiến nơi hiểm nguy này làm sao không mang theo trong hành trang của chính họ đó chính là một hình bóng của ai đó. Đó cũng chính là sự lãng mạn và hào hoa của người lính.
“Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”
Người đọc như cảm nhận thấy được cũng chính liền với tứ thơ mộng mơ ấy là hình ảnh hi sinh cao quý của những người lính Tây Tiến. Có thể nhận thấy được cũng chính từ tinh thần lãng mạn chuyển sang không khí bi tráng thật đẹp và đáng trân trọng.
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành”
Thêm một lần nữa ta lại thấy Quang Dũng không tránh né những chết chóc bi thương mà trên đường hành quân người lính gặp phải. Người lính Tây Tiến chiến là những người lính như đang cố gắng chiến đấu ở một miền núi rừng biên cương chống kẻ thù xâm lược và cũng để làm sao tránh khỏi sự tổn thất về sinh mạng:
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ”
Câu thơ mà Quang Dũng nói đến dường như nó cũng lại chỉ có từ “rải rác” là thuần Việt, còn lại là từ Hán Việt gợi lên một sắc thái cổ kính, gợi không khí thiêng liêng và không dừng lại ở đó nó dường như cũng lại đượm chút ngậm ngùi lo lắng biết bao nhiêu. Cho chính đến câu thơ tiếp theo, tác giả hoá giải được tình cảm ngậm ngùi đến tái tê “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”
Hình ảnh
“Áo bào thay chiếu anh về đất”
“Sông Mã gầm lên khúc độc hành”
Câu thơ như gợi lại cái chết của những người lính Tây Tiến nơi biên cương xa xứ chẳng những làm xúc động sâu xa những chiến sĩ đồng đội mà ta cũng nhận thấy được nó như còn động cả lòng trời đất. Con “Sông Mã gầm lên” nó như cũng biết đau đớn, tiếc thương. Thực sự có thể nhận thấy được chính khúc nhạc bi tráng hợp với sự hi sinh cao quý của những “hiệp sĩ” kiên cường Tây Tiến.
Bài thơ “Tây Tiến” cũng đã khắc họa thật tài tình một tượng đài của lòng dũng cảm của những người lính Tây Tiến của một thời kỳ. Hồn thơ như trải dài một nỗi nhớ, một niềm xót thương vô hạn của tác giả. Đồng thời qua đó cũng lại thấy được Quang Dũng thể hiện được sự tài hoa cũng như những phẩm chất của những người lính kiên trung.
Minh Nguyệt
