Đề bài: Em hãy phân tích tác phẩm “Vợ Chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài
Bài làm
Tô Hoài là một trong số ít các nhà văn có khối lượng tác phẩm đồ sộ mà tác phẩm nào cũng thật đặc sắc trong văn học Việt Nam. Nhắc đến Tô Hoài người ta như nhắc đến một tài năng văn chương, trong các tác phẩm luôn thể hiện được vốn hiểu biết cũng như một lối kiến thức văn hóa vùng miền sâu rọng. Tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” chính là một trong những tác phẩm nói được tài năng văn chương cũng như vốn văn hóa hiểu biết bậc thầy của Tô Hoài
Tác phẩm “Vợ Chồng A Phủ” được sáng tác năm 1952, in trong tập Truyện Tây Bắc (1953. Tác phẩm như có sức lôi cuốn cũng như đã hấp dân người đọc chính với giá trị hiện thực và nhân đạo thật là sâu sắc biết bao.
Tác phẩm đặc sắc này chính là truyện như về cuộc đời của đôi vợ chồng trẻ người Mông là Mị và A Phủ. Nhân vật Mị đã bị bắt về làm con dâu trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra. Còn đối với nhân vật A Phủ vì dám đánh A Sử – con trai thống lí nên bị phạt vạ làm đầy tớ không công. Hai con người này lại như cũng đã cùng cảnh ngộ đau khổ, Mị đã cứu A Phủ. Thế rồi chính hai người trốn khỏi nhà Pá Tra, tìm đến tận Phiềng Sa sinh sống mà lên vợ lên chồng. Họ cũng đã cùng nhau xây dựng cuộc đời mới. Đặc biệt hơn khi mà được cán bộ cách mạng giác ngộ, Mị và A Phủ cũng đã tham gia lực lượng du kích bảo vệ khu giải phóng.
Trước tiên để phân tích tác phẩm “Vợ Chồng A Phủ” chúng ta cũng phải hiểu được rằng dưới thời thực dân phong kiến, bọn lang đạo chúa đất ở vùng cao mặc sức làm mưa làm gió. Những bọn cường quyền này dường như cũng đã nắm trong tay mọi quyền lực, chúng đồng thời cũng đã tự cho rằng mình có quyển sinh, quyền sát cho nên coi tính mạng người dân như cỏ rác và không hề được coi trọng. Nhận thấy được rằng chính cha con tôn thống lí Pá Tra với tính cách bạo ngược và lối sống phè phỡn và sống sung sướng trên mồ hôi nước mắt người nghèo tiêu biểu cho giai cấp thống trị ở miền núi. Cũng như bao tên chúa đất khác, thì nhà thống lý Pá Tra đã bóc lột tàn nhẫn những người lao động không chỉ có A Phủ và Mỵ, có thể nhận thấy được cũng chính với những giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm Vợ chồng A Phủ dường như cũng đã được thể hiện qua số phận của hai nhân vật Mị và A Phủ thật rõ nét biết bao nhiêu.
Dưới ngòi bút của Tô Hoài thì nhân vật Mị hiện ra đó chính là cô gái xinh đẹp, khỏe mạnh, được nhiều trai bản yêu mến. Có thể nhận thấy được chính cuộc sống tốt lành đang chờ cô phía trước. Cuộc sống thật không như mơ, chỉ vì món nợ của cha mẹ vay thống lí từ ngày cưới cho đến nay vẫn chưa trả được nên lúc này đây thì Mị bị bắt về làm con dâu trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra. Khi trở về làm dâu trong nhà thống lý thì Mị – một cô gái tài sắc là thế mà giờ đây cũng như một thứ đồ vật để thay thế cho số tiền mà cha mẹ cô còn nợ hắn mà thôi.
Mở đầu tác phẩm, người đọc như mãi ám ảnh về ảnh người con gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa. Những câu văn như “Lúc nào cũng vậy, dù quay sợi, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối lên, cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”. Mị như hiện ra là một cô gái cô độc, âm thầm gần như lẫn vào, giữa các sự vật vô tri. Đây thực sự là một tình huống có vấn đề trong tác phẩm đặc sắc này.
Nhà văn Tô Hoài lại như bắt đầu kể về cảnh ngộ éo le của gia đình Mị, kể về món nợ truyền kiếp khiến Mị bị bắt về làm con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra. Mang tiếng là con dâu nhà quan giàu có như vậy nhưng thực chất Mị là con nợ, là đày tớ là một nô lệ không hơn không kém. Mị đã bị bắt về và bị cúng “trình ma” nhà thống lí nên lúc này đây Mị cũng không thể chạy đâu cho thoát, sẽ phải sống khốn khổ sở cho đến hết đời. Mị như bị ràng buộc và cô như bị chịu những bất hạnh của cuộc đời mình từ đây.
Nhân vật Mị cũng đã bắt đầu linh cảm về số phận bất hạnh của mình. Lúc đầu, ta như cũng đã thấy được Mị luôn luôn tự tin cho rằng mình có thể trả được món nợ của gia đình. Mị đã nói với cha “Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”. Tế nhưng số nợ càng để lâu càng lớn, không sao có thể trả được thì Mị đành chấp nhận làm con dâu gạt nợ.
Có thể nói rằng phải sống với A Sử, kẻ mà cô căm ghét và oán hận là nỗi khổ sở, điều này thực sự rất đau đớn không thể nguôi ngoai của Mị. Người đọc dường như cũng đã thấy được trong suốt mấy tháng trời, đêm nào Mị cũng khóc. Mị đã định ăn lá ngón để tự tử. Thế rồi ngay cả trước khi chết, cô đã về lạy cha, nhưng lời kêu van thống thiết của cha già mà rằng “Mày về lạy chào tao để mày đi chết đấy à? Mày chết nhưng nợ tao vẫn còn, quan lại bắt tao trả nợ. Mày chết rồi thì không lấy ai làm nương ngô giả được nợ người ta, tao thì ốm yếu quá rồi. Không được, con ơi!” Chính câu nói này cũng như đã khiến Mị phải nuốt nỗi cay đắng, tủi nhục vào lòng, đành quay trở lại nhà thống lí sống một kiếp người như cam chịu.
Thực sự có thể nói được rằng, chính quãng đời Mị sống với cha con tên thống lí là chuỗi ngày vất vả và đau khổ. Ta dường như cũng đã thấy được chính kẻ ác đã cướp mất tuổi thanh xuân của Mị. Và chúng dường như cũng có sức mạnh như cũng đã biến cô gái xinh đẹp là vậy, hồn nhiên thành người đàn bà héo úa, lúc nào cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi… Mị lúc này đây cũng như đã phải sống âm thầm và chịu cảnh “sống lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”
Thông qua đây ta dường như cũng đã nhận thấy được rằng, chính cuộc sống của Mị ngập chìm trong đau khổ triền miên. Vfa ở Mị lúc này đây chính những sự đau khỏ, những nỗi niềm dường như không có ai để chia sẻ tâm tình, cô chỉ biết làm bạn với ngọn lửa trong những đêm đông dài và buồn triền miên.
Phân tích tác phẩm “Vợ Chồng A Phủ”
Mị lúc này đây luôn luôn sống trong âm thầm và câm lặng như một cái bóng. Thực sự thì đây cũng chính là cách sống mà Mị lựa chọn. Đây là cách sống mà nó như đối ngược hoàn toàn với bản tính sôi nổi, yêu đời của cô gái. Mị cũng rất xinh đẹp, biết thổi sáo, đang trong độ tuổi đẹp đẽ nhất, tinh khôi nhất của một thời xinh đẹp và tài hoa. Mới đầu Mị còn không chịu được cảnh sống khổ cực như thế này, Mị cũng đã nghĩ đến cái chết. Nhưng khi đã quá quen với cảnh khỏ sở này thì Mị như lặng câm và còn không nghĩ đến cái chết nữa. Cuộc sống cứ thế trôi đi thật tẻ nhạt và buồn tủi biết bao nhiêu. Nhân vật Mị như cũng biến thành một thứ công cụ lao động mà nỗi cực nhục mà Mị phải chấp nhận và chịu đựng. Nhưng ta cũng nhận thấy được chính sự ê chề của kiếp sống nô lệ chưa dừng lại ở đó, Mị còn phải chịu sự đày ải kéo dài về tinh thần. Cuộc đời quả thật đáng buồn và cũng thật ngột ngạt, tối tăm của Mị như thật buồn. Người đọc như cũng có thể cảm nhận thấy được ở buồng Mị nằm, kín mít và nơi đây “có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”.
Dễ dàng nhìn nhận thấy được nhà văn Tô Hoài không đơn thuần phản ánh bi kịch mà nhà văn như cũng đã còn đi sâu miêu tả và thể hiện sức sống tiềm tàng dẫn tới hành động phản kháng mãnh liệt và táo bạo của nhân vật Mị. Sự phản kháng này như cũng đã được thể hiện rõ ràng nhất ngay trong đêm xuân, tâm trạng của Mị xốn xang đồng thời cũng như thật là bồi hồi khi nghe tiếng sáo gọi bạn tình thiết tha. Thế rồi ta như thấy được rằng khi mà khát vọng được yêu, được sống bừng dậy mãnh liệt trong lòng thật mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
Người đọc dường như cũng thấy được chính sự hồi sinh của nhân vật Mị được tác giả miêu tả sâu sắc và tinh tế biết bao nhiêu, đã thế lại còn phù hợp với tính cách của người con gái ấy. Bên cạnh đó thì chính những yếu tố bên ngoài tác động vào tâm lí nhân vật như khung cảnh mùa xuân, thế rồi ta như cũng thấy được chính tiếng sáo gọi bạn tình, đã thế lại có cả những bữa rượu cúng ma đón năm mới… đã thức tỉnh tất cả cảm xúc của Mị: căm ghét sự bất công, tàn bạo, khao khát một cuộc sống tự do, hạnh phúc biết bao nhiêu.
Ngay trong đêm xuân vui tươi kia thì chính tiếng sáo, tiếng khèn, tiếng reo hò náo nức của đám trai gái, còn có cả lũ trẻ con tụ tập ở sân chơi đầu làng vẳng lại gần gần “Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng”. Không chỉ vậy ta như thấy được chính cái không khí nồng nàn của mùa xuân như được tăng thêm bởi bữa rượu ngày Tết ở nhà thống lí có cả tiếng chiêng đánh ầm ĩ và đám người nhảy đồng, người hát… Mị lúc này đây cũng uống rượu. Nhân vật “Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát” và rồi Mị cũng đã say… Mị lúc này đây như lại đang sống trong một trạng thái khác thường. Chính men rượu làm cho Mị lâng lâng say, Nhưng dường như lại vô tình đánh thức sự ham sống sau bao nhiêu ngày lặng câm như bị đầy đọa trong khiếp sống nô lệ.
Trong tiếng sáo Mị cũng đã như nhớ lại quá khứ có nghĩa là Mị đã thoát ra khỏi tình trạng sống mà như đã chết bấy lâu nay. Nhận thấy được rằng, cũng chính niềm vui đã trở lại với Mị đs chính là câu văn tả “Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi”. Ngay lúc này thì chính sức sống bấy lâu nay bị đè nén giờ đây trỗi dậy mạnh mẽ, không gì ngăn nổi được Mị nữa.
Và thế rồi, như xuất hiện trong tâm trí Mị đầu tiên là một ý nghĩ lạ lùng mà rất chân thật đó chính là “Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa”. Với cái nghịch lí trên cho thấy khi niềm khao khát sống được khơi lên, dấy lên thật mạnh mẽ trong Mị. Chắc chắn rằng nó sẽ trở thành một mãnh lực xung đột gay gắt với trạng thái vô nghĩa của thực tại. Con người ta như cũng đã thấy được ý nghĩ về cái chết lúc này là biểu hiện của sự phản kháng lại thực tại đau khổ. Điều này dường như cũng lại càng chứng tỏ rằng Mị đã ý thức sâu sắc về tình cảnh đau đớn, tủi nhục của mình đau khổ biết bao nhiêu.
Thế nhưng tiếng sáo gọi bạn tình cứ thôi thúc, mời gợi. Tiếng sáo được nhà văn Tô Hoài phát hiện và sử dụng như là biểu tượng của sự sống, tình yêu, tự do mà bấy lâu nay dường như Mị đã cố quên, bỗng hôm nay nó đang trở lại. Tiếng sáo lúc này đây cũng như đã được miêu tả song hành với diễn biến tâm trạng nhân vật Mị. Qủa thực tiếng sáo như chính là ngọn gió thổi bùng lên đốm lửa vẫn đang âm ỉ cháy trong lòng cô gái luôn khao khát tình yêu. Tiếng sáo như vang vọng gọi mời đầy ám ảnh đã nhập vào thế giới tâm hồn Mị. Giờ đây, người đọc cũng có thể nhận thấy được trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo.
Tiếng sáo như cứ vang vọng và sức sống trỗi dậy trong con người Mị như những đợt sóng ào ạt nhanh chóng. Sự sống như con sóng đợt sau mạnh mẽ hơn đợt trước và đã biến thành hành động cụ thể đó chính là Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng. Có thể coi đây là một hành động có ý nghĩa thức tỉnh. Mị như thắp sáng cho cuộc sống đen tối bấy nhiêu lâu. Mị còn quấn lấy tóc, lấy cái váy hoa để đi chơi Tết. Nhưng thật không may giữa lúc khát vọng sống của Mị trỗi dậy mãnh liệt nhất thì cũng là lúc nó bị dập vùi phũ phàng nhất đó là “A Sử bước lại, nắm Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một thúng sợi đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị xõa xuống. A Sử quẩn luôn tóc lên cột, làm cho Mị không cúi, không nghiêng được đầu nữa. Trói xong vợ, A Sử thắt nốt cái thắt lưng xanh ra ngoài áo rồi A Sử tắt đèn, đi ra, khép cửa buồng lại”. Nhưng câu văn nhưng ngắn lại dồn dập như toát lên được sự tàn ác đến thản nhiên, và có cả sự lạnh lùng của một kẻ đã mất hết nhân tính – A Sử.
Khi mà Mị bị trói đứng vào cột, lúc này đây Mị đã sống trong sự giằng xé mãnh liệt giữa khao khát hạnh phúc cháy bỏng và thực tại đau khổ, tủi nhục. Thế rồi cũng trước cảnh một con người khí phách ngang tàng như A Phủ mà phải bị đánh, đồng thời cũng lại bị trói và lặng lẽ khóc cho thân phận tủi nhục của mình, Mị chợt nhớ lại đêm năm trước thì “A Sử trói Mị, Mị cũng phải trói đứng thế kia”. Thế rồi Mị nghĩ và nhìn thấy được “Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được. Trời ơi, nó bắt trói đứng người ta đến chết, nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này… Cỡ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết”. Và Mị cũng đã cắt dây cởi trói cho A Phủ. Chi tiết Mị cắt dây trói cứu A Phủ và đột ngột quyết định chạy theo A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài. Có thể nhận thấy được cũng chính hành động ấy chứng tỏ khi khát vọng sống tiềm tàng trong con người bừng dậy. Đồng thời nó cũng chính sẽ là ngọn lửa dữ dội không thể dập tắt. Nó sẽ biến thành thái độ phản kháng giai cấp thống trị. Ta dường như cũng đã thấy được lại có những con người bị áp bức sẽ vùng lên đối đầu với bạo lực, cường quyền để tự giải phóng khỏi thân phận nô lệ bấy lâu nay.
Người đọc như có thê cảm nhận thấy được chính trong giá trị hiện thực của tác phẩm đã ẩn chứa giá trị nhân đạo sâu xa. Cho dù là có căm thù giai cấp thống trị và xã hội bất công, tác giả mới lên tiếng tố cáo mạnh mẽ.
Tính nhân đạo của tác phẩm “Vợ Chồng A Phủ” trước hết thể hiện ở sự bênh vực và đồng thời đó cũng chính là sự cảm thông sâu sắc với số phận của những con người bất hạnh như Mị và A Phủ. Ta dường như cũng đã thấy được cũng chính ở khía cạnh này, thì nhà văn Tô Hoài tỏ ra có sự am hiểu sâu sắc từ đời sống vật chất đến đời sống tâm lí của đồng bào các dân tộc miền núi Tây Bắc.
Ta không thể không nói đến, cũng chính thành công cơ bản của truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” ở đây cũng chính là nghệ thuật xây dựng nhân vật, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc. Thế rồi ngay ở bút pháp miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo của nhà văn Tô Hoài thể hiện rõ nhất qua việc thể hiện những diễn biến nội tâm tinh tế và phức tạp của nhân vật Mị ngay ở trong đêm tình mùa xuân và hành động Mị cắt dây trói cứu A Phủ nữa. Cùng với đó là nghệ thuật miêu tả thiên nhiên đọc đáo khiến cho tác phẩm có những câu văn tựa như thơ vậy.
“Vợ Chồng A Phủ” chính là một sáng tác độc đáo và đặc sắc của nhà văn Tô Hoài, thông qua đây người ta cũng cảm nhận được những giá trị của tác phẩm. Những giá trị nhân đạo, hiện thực của tác phẩm cùng với sức sống tiềm tàng của nhân vật như đã làm lên giá trị lâu bền của tác phẩm đặc sắc này.
Minh Nguyệt
